Nước Nga - một Liên Xô mới

Trên sân khấu chính trị thế giới, nước Nga đang tìm mọi khả năng để trở lại vai trò đạo diễn và diễn viên quan trọng. Trung Quốc đang thực sự bành trướng tiềm lực kinh tế và quân sự, vừa có thể là đối thủ nhưng cũng có thể là một liên minh chiến thuật của Hoa Kỳ, như với Nga hiện nay trong những thập niên tới? Chính sách chiến lược với tam giác Washington – New Dehli – Bắc Kinh đang được Hoa Kỳ bắt đầu thực hiện nhằm kìm chân Trung Quốc, có thể đưa lại sự cân bằng tiềm lực khu vực? Trong khi đó, cả Nga cũng như Trung Quốc đều muốn thân thiện với New Dehli, cũng như Nga đang xích lại với Trung Quốc.

Bài viết dưới đây, nhân ngày nước Nga kỷ niệm Ngày Chiến Thắng phát xít Đức (09/05/1945 -2006) mang tính tổng hợp một số thông tin mới nhất về quan hệ Nga - Mỹ, giúp chúng ta có những nhận định thích ứng tình hình khá phức tạp trên cục diện mới. Mỗi cường quốc đều nhăm nhe tìm cho mình một vị trí ngang tầm hoặc vượt đối phương với những con át chủ bài riêng và bành trướng ảnh hưởng lên các nước nhỏ. Tuy nhiên, với mối quan hệ ràng buộc và phụ thuộc hữu cơ lẫn nhau trong bối cảnh toàn cầu hoá, cường quốc nào cũng khôn ngoan, ngó ngang, nhìn dọc để tìm kiếm thoả hiệp vì quyền lợi của nước mình.


TT Bush và Thủ Tướng India, Manmohan Singh. HK không những đưa chi tiết mà còn giúp India cả mẫu mới nhất, PAC-3, của hệ thống chống tên lửa — Ảnh: AP
Có thực sự là Nga bất lực trước tấn công hạt nhân của Mỹ?


Kier Lieber và Daryl Press cho rằng đã kết thúc thời kỳ cân bằng tiềm lực hạt nhân giữa hai cường quốc Hoa Kỳ và Nga. Sự cân bằng này đã kìm hãm một cuộc chiến tranh nguyên tử xảy ra trên thế giới trong suốt mấy chục năm chiến tranh lạnh vừa qua.

Hai vị giáo sư của Trung tâm nghiên cứu chiến lược Hoa Kỳ đã tuyên bố trong tạp chí Foreign Affairs mới đây nhất: Nước Nga không còn khả năng đe đoạ hạt nhân. "Hoa Kỳ có thể tấn công mà không sợ bị trả đũa”.

Nước Nga yếu kém hơn Liên Xô

Hiệp ước điều chỉnh hạt nhân chiến lược (SORT) giữa Hoa Kỳ và Nga dự tính đến năm 2012 cả hai nước sẽ chỉ còn ở mức 1,7–2,2 ngàn đầu đạn hạt nhân. Một điều đáng quan ngại ở đây rằng, do nền kinh tế bị đi xuống trong những năm 90 cùng với sự thiếu hụt tài chính, kỹ thuật trong công nghiệp quốc phòng, cho đến thời gian nói trên (tức năm 2012), nước Nga khó có thể thay thế mới những tên lửa xuyên lục địa đã cũ, mà theo hiệp ước SORT cần phải tháo bỏ đầu đạn hạt nhân. Từ nhiều năm nay, một số tướng lĩnh của Nga đã đưa ra những báo động này.

Với một nền kinh tế đi xuống trong những thập niên trước cùng với sự dậm chân trong kỹ thuật công nghiệp quốc phòng, nước Nga khó có thể thay thế mới những tên lửa xuyên lục địa đã cũ theo như hạn định
Theo Kier Lieber và Daryl Press, Hoa Kỳ có thể tấn công Nga hiệu quả nhất từ những tàu ngầm trên Thái Bình Dương. Theo tính toán của hai nhà khoa học này thì hiện nay so với Liên Xô cũ, Nga có ít hơn 39% máy bay có khả năng mang bom hạt nhân, 58% ít hơn bệ phóng tên lửa xuyên lục địa với đầu đạn hạt nhân và 80% ít hơn số tàu ngầm mang tên lửa hạt nhân.

Trong năm 2000, tàu ngầm mang tên lửa hạt nhân của Nga chỉ thực hiện 2 đợt tập dượt kiểm soát đại dương, trong khi đó, vào năm 1990 họ đã có tới 60 cuộc. Riêng Hoa Kỳ, con số đều đặn hàng năm nằm ở mức 40 cuộc.

Người Mỹ cũng không quên nhắc đến những thất bại của Nga trong các năm 2004 – 2005 trong việc thử nghiệm vũ khí mới nhằm đối kháng lại lá chắn hoả tiễn của Hoa Kỳ.

Hệ thống cân bằng tiềm lực hạt nhân giữa Hoa Kỳ và Liên Xô khởi đầu từ những năm 50 - 60 của thế kỷ XX, khi Liên Xô hoàn toàn có thể thực hiện tấn công đe doạ hạt nhân hoặc trả thù những cuộc tấn công của đối phương. Việc cân bằng tiềm lực và khả năng cùng đe doạ từ hai phía đã tạo nên cuộc chiến tranh lạnh hơn nửa thế kỷ và cũng làm cho Liên Xô mở rộng tầm ảnh hưởng chính trị của mình sang các nước châu Phi (Africa) và châu Á.

Phải chăng tính toán về một sự bất tương xứng về tiệm lực tấn công hạt nhân hiện nay sẽ có những ảnh hưởng thay đổi trên chính trường quốc tế? Ông Pavel Felgengauer, một nhà chuyên môn về quốc phòng của Nga nói: "Từ lâu, chế tạo đầu đạn hạt nhân, người ta không còn nghĩ đến việc sử dụng nó. Việc đe doạ lẫn nhau nhiều khi chỉ cần đến một trái bom. Không một người nghiêm túc nào lại nghĩ đến khả năng một cuộc xung đột giữa Washington và Moscow. Tất cả mọi người đang lo ngại nhất là trái bom nguyên tử mà Iran đang mơ có".

Cơn bão tại Moscow

Mặc dù đã mười mấy năm sau chiến tranh lạnh, ít ai có thể nghĩ đến viễn cảnh một cuộc chiến tranh giữa Hoa Kỳ và Nga, thế nhưng, tuyên bố của hai nhà khoa học Mỹ trên tạp chí Foreign Affairs đã gây ra giống tố tại Moscow. Bầu không khí bị tệ hại hơn khi báo chí Nga (trong đó có tờ Kommiersan) tiết lộ tin mật rằng, hiện nay, Nga không hề có một vệ tinh gián điệp nào trên quỹ đạo.

Cựu thủ tướng Nga Igor Gaidar cáo buộc Foreign Affairs vô trách nhiệm khi "viết về những đề tài tế nhị”. Trong khi đó, các viên chức Bộ quốc phòng Nga thông báo cho báo chí về những thành công trong thử nghiệm loại tên lửa thế hệ mới Bulava và Topol-M. Với giá dầu và khí đốt tăng vọt hiện nay (trong một tương lai gần, 100 USD/thùng không có gì làm thế giới bị sốc), nước Nga sẽ có thêm kinh phí quốc phòng để thay thế các đầu đạn hạt nhân cũ kịp vào thời gian 2012. Các viên chức quốc phòng Nga cũng đưa ra bình luận rằng, nước Nga sẽ không bao giờ bỏ rơi chính sách cân bằng tiềm lực hạt nhận.

- Mục đích của bài viết không tước đi chút nào sự cố gắng của chúng tôi. Một ai đó đang không thích chiến thuật gần Trung Quốc hơn của Nga. Đây là một sự tuyên truyền không thân thiện - Ông Sergei Ivanov, bộ trưởng quốc phòng Nga nói như vậy.

Các nhà chuyên môn của Nga và phương Tây tự kiềm chế hơn khi nói về công bố của hai vị giáo sư Lieber và Press và cho rằng vấn đề đã được đánh giá dưới góc độ chủ quan.


Âu châu và Hoa Kỳ lo lắng về một cuộc chiến tranh lạnh năng lượng


“Putin và lũ kế thừa - Go to Hell!”, biểu ngữ ngày 1/5 của cộng sản (Gennady Zyuganov) và phát xít Nga tranh đấu cho người lao động
Trong cuôc họp thượng đỉnh Mỹ - Âu châu ngày 30/04/2006, Bộ trưởng quốc phòng Ba Lan R. Sikorski đã so sánh việc xây dựng đường ống dẫn hơi đốt từ Nga qua Đức dưới lòng biển Baltic [không đếm xỉa gì đến Ba Lan và các nước Cộng Hoà (CH) Baltic] như là Hiệp ước Ribbentrop – Molotov, một hiệp ước đã đưa đến việc Đức tấn công Ba Lan vào tháng 9/1939, mở đầu cho cuộc đại chiến thế giới II.

Phát biểu mạnh bạo của bộ trưởng quốc phòng Ba Lan đã bị dư luận Nga phản đối và báo chí Đức cũng đưa ra không ít những bình luận phê phán. Trên tờ Bild, chủ tịch Ủy ban Đối ngoại của Bundenstarg, ông Ruprecht Polenz nói "sự so sánh vô lý này phương hại đến quan hệ Ba Lan - Đức”; còn phó của ông là Hans-Urich Klose nói thêm rằng, ngoại trưởng Sikorski "nên suy nghĩ lại lời nói của mình và nên rút lại nhanh nhất”.

Tuy nhiên, ông bộ trưởng Ba Lan vẫn giữ thái độ yên lặng trước dư luận báo chí. Ngược lại, ông còn được sự ủng hộ từ phía bộ trưởng quốc phòng Latvia, ông Kirlas – "Có thể âm lượng của ông Sikorski hơi bị cao, nhưng nó phản ánh thực chất vấn đế. Cả Nga và Đức cần trao đổi về vấn đế này với Ba Lan và các nước CH Baltic” - Ông Kirlas nhận định.

Cao ủy Liên hiệp Âu châu (EU) về năng lượng, ông Andris Piebalg (người Lithuania) nói: "Nếu một thành viên của EU ký một hợp đồng như thế mà không có sự đồng ý của các thành viên khác thì chứng tỏ trong EU đang xảy ra một điều gì đó không tốt”. Cố vấn thủ tướng của một nước Đông Âu nói rằng: "Đường dẫn ống dưới biển Baltic và những dự án tại Hungary nằm trong kế hoạch của Kremli, nhằm chia rẽ Ba Lan với các nước EU khác”.

Cuộc họp thượng đỉnh Âu - Mỹ quy tụ hơn 200 quan khách với nhiều vị tổng thống, phó tổng thống, thủ tướng, bộ trưởng quốc phòng và đóng cửa với báo chí trong quá trình nghị luận.

Thượng nghị sĩ Hoa Kỳ, một trong những người chạy đua vào Nhà Trắng trong năm 2008, ông McCain nói: "Với người Nga, dầu mỏ và khí đốt đồng nghĩa với quyền lực và phương thức mở rộng ảnh hưởng”. Theo McCain, "Nước Nga đang nằm trong thể chế độc đoán, càng ngày càng đi ra xa với dân chủ, bởi vì, một nước dân chủ chẳng bao giờ khoá van hơi đốt dẫn tới người láng giềng vào giữa mùa đông”. Thứ trưởng Hoa Kỳ, ông Richard Holbrooke cho rằng, phương Tây nên tẩy chay cuộc họp thượng đỉnh G8 vào tháng 7 năm nay, được tổ chức tại St. Petersburg.

Trong suốt hội nghị, hầu như tất cả mọi nuớc đều chỉ trích chính sách của Putin. Một trong những nhân vật chính trị cao cấp nhất của EU đã nói câu: "Người Nga ngày mỗi trở nên cao ngạo và rất khó nói chuyện với họ” – ông chỉ trích Nga khi nhắc tới việc Nga tẩy chay rượu vang của Georgia (Gruzia) và Moldavia chỉ vì hai nước này tách ra khỏi quỹ đạo của Kremli. Alexander Dugin, một nhà xã hội học Nga chẳng thèm úp mở: "Với tính khí khó chịu của Georgia và Moldavia, vào thời điểm khác, chúng tôi đã có thể cho quân chiếm đóng. Nhưng hiện nay, an ninh của những nước này được Liên hiệp Quân sự Bắc Đại Tây Dương (NATO) bảo đảm. Vì thế chúng tôi đánh vào kinh tế. Chúng tôi muốn cho người ta thấy rằng, kẻ nào ưỡn ngực lên với Nga, kẻ đó sẽ lãnh đòn".

Một nhà ngoại giao Hoa Kỳ cho rằng, "Nga phạm sai lầm khi gây chiến với tất cả, từ Ba Lan, Ukraine đến EU, với cả Hoa Kỳ về Iran hay các căn cứ quân sự của Hoa Kỳ tại vùng Trung Á. Nó sẽ có tác động trả đũa ngược lại”.

Trong khi đó, chỉ huy (NATO), tướng James L. Jones nói: “Cắt nguồn dầu và hơi đốt là mối đe dọa lớn nhất hiện nay của chúng ta sau nguy cơ khủng bố". Ông cũng cho biết rằng, NATO coi an toàn năng lượng là một trong những ưu tiên và NATO đang tìm kiếm một kế hoạch phối hợp nguồn năng lượng chung cho các nước thành viên.


Putin vừa là liên minh vừa là đối thủ của W. Bush?


Sau cơn đê mê qua cửa sổ tâm hồn — Ảnh: AP
Mối quan hệ được xem là thân mật giữa G. Bush và Putin cũng như việc Hoa Kỳ làm ngơ trước nhiều vấn đề của Nga làm người ta đặt không ít dấu hỏi cho chính sách của Washington hiện nay. Phải chăng cái giá cho việc Nga ủng hộ Hoa Kỳ trong cuộc chiến chống khủng bố quá đắt như vậy?

Phó tổng thống Hoa Kỳ, ông Dick Cheney nói: “Hoa Kỳ đang có biểu hiện sự bất chấp trước những thay đổi đi ngược lại dân chủ của Nga”.

Trong bản tường trình của Hội đồng Quan hệ Đối ngoại của quốc hội Hoa Kỳ gần đây viết: “Chính sách của Hoa Kỳ với Nga đang đi sai đường rầy và quyết toán 5 năm gần đây nhất rất tiêu cực”.

Stefen Sestanovich, tác giả chính của bản tường trình nói: “Tổng thống Putin đang đi tìm khả năng tái lập lại chính sách quốc tế mà Liên Xô đã có, khoét sâu thêm những khác biệt ngăn cách Nga với Hoa Kỳ và EU”.

Theo các nhà chuyên môn, lợi dụng ưu thế về nguồn cung cấp năng lượng, trong suốt thời gian qua, Putin đã liên tiếp dùng nó làm công cụ gây khó khăn cho những nước thuộc hệ thống Xô-Viết cũ đã tuột khỏi tầm ảnh hưởng của mình. Putin đang quay lưng lại với nhiều tiêu chuẩn dân chủ. Các cơ quan nhà nước của Nga không hoàn hảo trong lĩnh vực hợp tác với các tổ chức quốc tế. Một số viên chức Nhà Trắng thỉnh thoảng có đưa ra những lo ngại về vấn đề hạn chế dân chủ của Nga, nhưng với một giọng nhẹ nhàng. Rõ ràng, chính sách chống khủng bố của Hoa Kỳ coi Nga như một đồng minh chiến lược đã tạo điều kiện cho Nga dễ dàng chiếm thế thượng phong với các nước có chung biên giới, ở vùng Caucasia và các nước Đông Nam Á.

Bản tường trình nhận định việc Hoa Kỳ chấp nhận để Nga tham dự nhóm các nước giàu nhất thế giới G7 như một quan sát viên nhưng de facto Nga là một thành viên thứ 8. Các chuyên viên của Hội đồng Quan hệ Đối ngoại đề nghị chính phủ Mỹ cần tận dụng hội nghị thượng đỉnh G8 tới đây để tạo áp lực với Nga trong chính sách đối ngoại. Trong vấn đề năng lượng, Hoa Kỳ nên có một chính sách chung với EU và cần áp dụng luật phủ quyết của mình nếu Moscow ngăn cản các nước cộng hoà thuộc Liên Xô cũ hội nhập châu Âu và kinh tế thế giới.

Thử nghiệm đầu tiên về thiện chí của Nga có thể là thái độ của Nga trong vấn đề trừng phạt Iran dựa trên điều 7 của Hiến chương Liên Hợp Quốc. Thể nhưng, Nga và Trung Quốc vẫn là vật cản khó vượt qua để đưa ra một dự thảo nghị quyết chung, cho tới hôm nay vẫn chưa mang lại một đồng thuận nào, dù cho Iran vẫn cứng rắn thách đố mọi hậu quả có thể xảy ra.

Chưa thấy một tín hiệu mạnh mẽ nào của Nhà Trắng trước báo cáo của Hội đồng Quan hệ Đối ngoại. Và với cuộc họp thượng đỉnh G8, người ta dự đoán khó mà có được một hy vọng gì lớn lao.

Fidor Lukianov, sếp của tạp chí Nga "Russia in Global Politic" nói với phóng viên nhật báo Ba Lan Gazeta Wyborcza hôm 05/05/2006 rằng: "Hiện nay Nga đã nhìn nhận ra sức mạnh của mình và sẽ tự xác định những mục tiêu địa chính trị và thậm chí đối đầu với Mỹ".

Chắc chắn với một tình hình mới của ván bài chính trị thế giới, quan hệ giữa Washington và Moscow trong thời gian tới sẽ có nhiều thay đổi.

Warsaw, 06/05/2006

Copyright © 2006 DCVOnline